هَمانطور که می‌دانید نان بِسیار تُرد و نَرم است و به راحتی خورده می‌شود، به خصوص اگر تازه پُختِه شده باشد. اما تَصور کنید که نان مانند آجُر یا یک سَنگِ سِفت شود، فکر می‌کنید قابِل خوردن خواهد بود؟ قَطعاً خیر. هِنگامی که کسی از راهی در حالِ پول درآوردن باشد و بَعد به هر دلیلی این راه از بین می‌رود یا کِساد می‌شود از این ضَربُ‌المَثَل اِستِفاده می‌کنند. این ضَربُ‌المَثَل کِنایه از خَراب‌شدنِ وَضعیتِ دَرآمد و کَسب و کار است.

Bread is typically soft, especially when freshly baked. Now imagine if the bread becomes as hard as a brick or a stone – it wouldn’t be edible anymore, would it? Certainly not. When someone’s money-making attempt fails, we often use “bread turns to stone”. This proverb metaphorically refers to the collapse of income and business status.

اینکه کسی کَسب و کارِ دیگری را بِهم بِریزد یا او را بیکار ‌کند، می‌تواند آگاهانه یا ناآگاهانه باشد. مَثلاً ممکن است فَردی از روی حِسادت و کینه وَضعیتِ شُغلی و دَرآمدی کسِ دیگر را بِهم بِریزد. اَما گاهی هَم مُمکن است بَراساسِ تَغییر در وَضعیت کلیِ یک شغل یا یک کِشور بَعضی کَسب و کارها آسیب ببینند یا «نانِشان آجُر شَود». این که کسی شُغل یا مَنبع درآمدِ کسی را بهم بریزد، چیز ِخوبی نیست پس اِستفاده از این ضَربُ‌المَثَل نِشانه‌ی وَضعیتِ بدی است.

For someone to undermine another person’s business or render them unemployed can be intentional or unintentional. For example, out of jealousy and spite, someone may undermine another person’s job and income status. But sometimes, based on changes in the overall job market or a country’s situation, some businesses may suffer, and “their bread turns to stone”. It is akin to “throw a wrench” or “throw a monkey wrench” into someone’s plans in English.

ملیسا: شنیدی تو چندتا کشور، استفاده از اینستاگرام رو ممنوع کردن؟

رضا: عه، این‌که خبر خوبیه. چیه این اینستا، پر از مطالبِ به­‌دردنخور، خبرای دروغی.

ملیسا: ولی خیلی از آدما از طریق همین اینستا کارشون رو تبلیغ می­کردن و مشتری داشتن. اصلاً به اونا فکر کردی؟

رضا: ها، راست می­گی. به اینجاش فکر نکرده بودم. اینجوری «نون خیلیا آجر می­‌شه» که.

ملیسا: بله، کلی آدم این‌جوری از «نون خوردن می‌اُفتَن.»

goftegu-ye yek

Melissâ: šenidi tu čand tâ kešvar estefâde(h) az instâ ro mamnu’ kardan?

Rezâ: ‘ee(h), in ke(h) xabar-e xubi-ye(h). čiye(h) in instâ, por az matâleb-e be(h)-dard-nxor, xabarâ-ye duruqi.

Melissâ: vali xeyli az âdamâ az tariq-e hamin instâ kârešun to tabliq mikardan o moštari dâštan. aslan be unâ fekr kardi?

Rezâ: hâ, râst migi, aslan be injâš fekr nakarde(h) budam. injuri “nun-e xeyliyâ âjor miše(h).”

Melissâ: bale(h), injuri kolli âdam “az nun xordan miyoftan.”

Dialogue One

Melissa: Have you heard about some countries banning Instagram?

Rezâ: Fantastic! What’s the point of Instagram anyway? It’s just full of useless content and fake news.

Melissa: Many people use Instagram to promote their businesses and attract customers. Have you thought about them?

Rezâ: Hmm, you’re right. I hadn’t thought about that. Banning Instagram may “throw a monkey wrench” into many people’s livelihoods.

Melissa: Yes, many individuals will find themselves without a source of income.

تا حالا تَوجه کرده‌اید که بَعضی اَفراد عَقاید خود را با توجه به شَرایط تَغییر می‌دهند؟ مَثلاً وقتی مدیری روی کار است دائم از او تَعریف می­‌کنند، و هرچه مدیر بخواهد انجام می­‌دهند تا از این راه سودِ بیشتری ببرند. اما وَقتی مدیر عوض می‌شود، پشتِ سرِ مدیرِ قبلی به مدیرِ جدید می­‌گویند و مدیرِ جدید را تَحسین می‌کنند تا بِتوانند دوباره جایگاهِ خوبی کَسب کنند. در زبانِ فارسی در این موقعیت به این افراد «نان‌ به نِرخِ‌ روز‌خور» می‌گویند یَعنی کسی که بَسته به شَرایط و سودِ خود نَظرش را تَغییر می‌دهد و فُرصَت‌طَلب است.

Have you ever noticed how some people adapt their beliefs to fit the current circumstances? For instance, when a particular manager is in control, they consistently speak highly of him and adhere to his every directive to gain favor. Whenever there’s a change in management, they tend to badmouth the previous manager to the newcomer while complimenting the new manager. They are doing this to ensure they obtain a favorable position once again. In Persian, people in such situations are called “nun be nerx-e ruz xor” which means someone who changes their opinions based on the situation and their benefit, essentially an opportunist.

توجه کنید که نِسبت دادنِ این ضَربُ‌المَثَل بِه عنوان صِفَت به کَسی، مَعنی خوشایندی ندارد. در واقع به او می‌گویید که «فُرصت‌طَلب» است و عَقاید سُستی دارد. پَس فَقط زمانی از این ضَربُ‌المَثَل برای دیگران استفاده کنید که مُطمئنید ناراحت‌شدنِ طَرف مقابل برایتان مهم نیست چون قرار است که ناراحت شود.

Note that using this phrase to describe someone suggests that the person is taking advantage of opportunities and lacks firm principles. Therefore, only apply this phrase to others if you are sure they won’t be offended, as it is highly likely that they will be.

هانیه: حَمید چرا قیافت این‌جوریه؟ بازَم تو شِرکت چیزی شده؟

حَمید: آره… هَر روز بیشتر فِکر می‌کنم که این شِرکت جای مَن نیست.

هانیه: باز این قَنبری کاری کرده؟

حَمید: تا دیروز عاشق رئیس قبلی بود، همیشه تو اتاقش داشت ازش تعریف می­کرد. الان جلو رئیس جدید از اون بد می­گه. تکلیفش معلوم نیست.

هانیه: اون که از اول معلوم بود «نون به نِرخِ روزخوره» و همیشه دُنبال فُرصَته. الان تو چرا این‌قدر ناراحتی؟

goftegu-ye do

Hâniyeh: Hamid! čerâ qiyâfe(h)-at injuriye(h)? bâzam tu šerkat čizi šode(h)?

Hamid: âre(h). har ruz bištar fekr mikonam ke(h) in šerkat jâ-ye man nist.

Hâniyeh: bâz in Qanbari kâri karde(h)?

Hamid: bale(h), tâ diruz âšeq-e rais-e qabli bud, hamiše(h) dâšt tu otâqeš azaš tarif mikard. alân jolo rais-e jaded az un bad mige(h). taklifeš malum nist.

Hâniyeh: un ke(h) az avval malum bud “nun be nerx-e ruz xor-e(h).” hamiše(h) donbâl-e forsat-e(h). alân to čerâ inqadr nârâhati?

Dialogue Two

Hâniyeh: Hamid, what’s wrong? You look troubled. Did something happen at work again?

Hamid: Yeah. I keep feeling like this company isn’t the right fit for me.

Hâniyeh: Did Qanbari do something again?

Hamid: Just yesterday, he was offering compliments to the former boss, but now he’s expressing negative opinions about him in front of the new boss. He’s so inconsistent.

Hâniyeh: he’s always “on the lookout for opportunities”. But why is it suddenly bothering you so much?