شِیخ فَریدُالدّینِ، مَشهور به عَطّارِ نِیشابوری، شاعِر و عارِفی ایرانی اَست که دَر میانه یِ قَرن هایِ شِشُم و هَفتُم زِندِگی می کَرد. بَر اَساسِ مَشهورتَرین رِوایَتِ تاریخی، او دَر سالِ 540 هِجریِ قَمَری دَر روستایِ کَدکَن دَر حَوالیِ  نِیشابور به دُنیا آمَده اَست. ما اَز جُزئیاتِ زِندِگیِ این شاعِرِ بُزُرگ اِطِّلاعاتِ دَقیقی نَداریم جُز این که پِدَرَش پیشه یِ عَطّاری داشت. فَریدُالّدین نیز پَس اَز تَحصیلاتِ مُقَدَّماتیِ عُلومِ دینی و اَدَبیات، فَلسَفه و نُجوم، شُغلِ پِدَر را اِدامه داد. بَعضی از مُوَرِّخان مُعتَقِدَند لَقَبِ عَطّار از شُغلِ او بَرگِرِفته شُده اَست

عَطّار دَر میانسالی کارَش را رَها کَرد و به عِرفان روی آوَرد. دَرباره یِ این تَغییرِ زِندِگیِ عَطّار رِوایَتِ مَشهوری وُجود دارَد. روزی دَرویشی تُهی دَست به دُکانِ عَطّار می آیَد و اَز او کُمَک می خواهَد. عَطّار تَوَجُّهی نِمی کُنَد.   دَرویش که اَز بی مِهریِ عَطّار آزُرده شُده اَست، اَز او می پُرسَد: «اِی خواجه تُو چِگونه جان خواهی داد؟» عَطّار پاسُخ می دَهَد: «هَمان طور که تو جان می دَهی» دَرویش می پُرسَد: «واقِعاً می تَوانی مِثلِ مَن بِمیری؟» بَعد اَز گُفتَنِ این جُمله دَرویش دَر کِنارِ دُکانِ عَطّار دِراز کِشیده و اَز دُنیا می رَوَد

عَطّار اَز دیدَنِ سادِگیِ مَرگِ دَرویش مُتِحَوِّل می شَوَد و به دُنبالِ کَشفِ مَعنایِ حَقیقیِ جَهان و زِندِگی و هَمچِنین بَرای دیدنِ عارِفان راهیِ سَفَرهای طولانی به هِند، عِراق، شام (سوریه، اُردُن، فِلِسطین و لُبنان)، مِصر و حِجاز (عَرَبِستانِ سَعودی) می شَوَد. او پَس اَز سال ها به نِیشابور باز می گَردَد و تا پایانِ عُمر دَر سالِ 618 هِجریِ قَمَری دَر آنجا زِندِگی می کُنَد

عَطّار عَلاقه ای به حُضور دَر دَربارهای پادشاهی نَداشت و مَعمولاً اَز اَعمال و رَفتارهایِ آنان اِنتِقاد می کَرد. شِعرِ او بیشتَر دَرباره یِ موضوعاتِ عِرفانی و اَخلاقی اَست. خَلاقیّتِ شاعِرانه یِ عَطّار و تَوَجُّهِ او به مَفاهیمِ عِرفانی باعِث شُده او جایگاهِ بالایی دَر اَدبیّاتِ عِرفانیِ فارسی داشته باشَد. بِسیاری اَز شاعِران و عارِفانِ پَس اَز عَطّار مانَندِ مُولانا و جامی اَز شِعر و اَندیشه هایِ او تأثیر گِرِفته اَند. «مُولانا دَرباره یِ عَطّار این بِیت را گفته اَست که

هَفت شَهرِ عِشق را عَطّار گَشت/ ما هَنوز اَندَر خَمِ یِک کوچه ایم

 زَبانِ عَطّار زَبانی ساده، رَوان و شیوا اَست، به هَمین دَلیل او را فَصیح تَرینِ شاعِرانِ فارسی زَبان می دانَند. این سادِگیِ زَبان، دَر کِنارِ اِستِفاده یِ مُناسِبِ عَطّار اَز تَمثیل ها و داستان هایِ مُختَلِف باعِث شُده اَست که شِعرِ عَطّار بَعد اَز هَشت قَرن بَرای گویِشوَرانِ زَبانِ فارسی و حَتّی فارسی آموزانِ سَطحِ پیشرَفته جَذّاب و قابِلِ فَهم باشَد

عَطّار هَم شاعِر بود و هَم نِویسَنده. یِکی اَز مَشهورتَرین آثارِ مَنظومِ عَطّار مَنطِق اُلطِیر اَست. دَر این داستانِ تَمثیلیِ شاعِرانه و زیبا، پَرَندِگان با هَم تَصمیم می گیرَند که بَرای یافتَنِ سیمُرغ، پادشاهِ پَرَندگان، به سَفَری طولانی رَوَند. دَر این سَفَر آنها بایَد اَز هَفت دَرّه بِگُذَرَند. اَمّا دَر هَر مَرحَله، یِک پَرَنده اَز اِدامه یِ سَفَر باز می مانَد، و دَر نَهایَت سی پَرَنده به پایانِ سَفَر می رِسَند و مُتِوَجّه می شَوَند که آنها خودشان سیمُرغ هَستَند که مَراحِلِ هَفتگانه یِ عِرفان را طِی کَرده اَند. مُهِم تَرین اَثَرِ مَنثورِ عَطّار تَذکَره الاُولیا اَست. دَر این کِتاب نَوَد و شِش نَفَر اَز عارِفان و بُزُرگانِ دین و عِرفان مُعَرِّفی شُده اَند و زِندِگی و نوعِ نِگاهِشان به زِندِگی رِوایَت شُده اَست.

 دَرباره یِ مَرگِ عَطّار هم اِطّلاعاتِ کافی نَداریم. اِحتِمالاً بِینِ سال های 618 تا 627 عَطّار در میان سال های حَمله یِ مُغُول به ایران اَز دُنیا رَفته اَست. بَر اَساسِ یِک رِوایَتِ مَشهور عَطّار به دَستِ یِک سَربازِ مُغُول دَر زَمانِ فَتحِ نِیشابور کُشته شُده اَست. آرامگاهِ عَطّار دَر شَهرِ زادگاهَش نِیشابور دَر اُستانِ خُراسان اَست.

Sheikh Farid-o-din, known as Attar-e Neishaburi, is an Iranian poet and Sufi from the 12^th   century. According to the most trustable historical records, he was born in 1146 in a village named Kadkan, near Nishapur. We do not have information about the details of this famous poet’s life. We just know that his father was an “attar”, a person who sells spices and herbal medicines. In his middle age, Attar quit his job and started to learn more about mysticism. Farid-o-din continued his father’s profession after finishing his education in religious studies, philosophy, literature, and astrology. Some historians believe that his pen name, Attar, is because of his career.

There is a well-known story about this big change in Attar’s life. One day, a poor Dervish comes to Attar’s shop and asks for help. Attar ignores him. The Dervish who gets upset because of Attar’s ignorance asks: “Sir, how you will pass away?” Attar answers: “The same way that you going to pass away”.  Dervish asks: “Are you sure you can die like the way I will?”  After saying this, he lies down in front of the store and deceases.

Seeing the simplicity of Dervish’s death changes Attar’s worldview. To learn about the reality of the world and the meaning of life, he leaves Nishapur to go on a long journey and meet Mystics and other Sufis. In this long journey, he goes to India, Iraq, Sham (Syria, Jordan, Palestine, Lebanon), Egypt, and Hijaz (Saudi Arabia). After many years, he comes back to Nishapur where he passes away in 1221.

Attar did not like to attend royal courts and he usually criticized the kings. His poetry was concentrated more on Mysticism and Morals. His creativity and his attention to Sufism made his poetry salient in Persian literature. Many Persian poets such as Rumi and Jami were inspired by Attar’s work and his philosophy. Rumi describes Attar in one of his poems by saying:

“Attar went through the seven cities of love, while I am struggling in the first alley”

Attar’s language is simple, clear, and understandable. Thus, he is known as one of the most eloquent Persian poets. Because of this simple language and interesting allegories and stories, after eight centuries Attar’s poems are still understandable for Iranians and advanced Persian learners.

Attar was a poet and an author. One of his most famous poetry books is Matiq-ol Teir (The Conference of the Birds). In this beautiful allegorical story, a group of birds decides to set out on a journey to find the king of birds, named Simurgh, which means thirty birds in Farsi. On this voyage, they have to cross seven valleys. But in each valley, some of the birds quit the group, and in the end, only 30 birds, si morgh, reach their destination. They finally understand they are Simurgh themselves who could go through the seven levels of mysticism.

Attar’s most famous prose is Tazker-ol Oliya. In this book, 96 mystics, Aref, are introduced and their lifestyle is described.

We do not have precise information about Attar’s death. Most probably he died during the Mongol invasion of Khorasan, in the 12^th century. There is a trustable historical narration that Attar was killed by a Mongol soldier. His shrine is located in Nishapur in Khorasan, where he was born.

čon marâ majruh kardi gar koni marham ravâst
čon = because
marâ = me
majruh kardi = hurt, injured

gar = (šort for of agar) = if
koni marham = give remedy
ravâst = is admissible

čon = if
bemordam = I died
z’eštiyâqat = thirst for you

morde râ = for the dead
mâtam = mourning
ravâst = is admissible

man = I
kiyam = who
yek Šabnam = a dew

az daryâ = from the sea
bipâyân-e = interminable
to = you

gar = (short for of agar) = if
resad = reaches
buyi = smell

as ân daryâ = from that see
be yek Šabnam = to a dew
ravâst = is admissible

gar = (short for of agar) = if
resâni = give
zarrei šâdi = a little bit of hapiness

be jânam = to my soul
bijegar = heartless, spiritless

ham = also
ravâ bâšad = is acceptable
čo = the same as
bar del = to the heart

bi to = without you
čandin gham = sorrow
ravâst = is admissible

چون مرا مجروح کردی گر کنی مرهم رواست
چون بمردم ز اشتیاقت مرده را ماتم رواست

من کیم یک شبنم از دریای بی‌پایان تو
گر رسد بویی از آن دریا به یک شبنم رواست

گر رسانی ذره‌ای شادی به جانم بی­جگر
هم روا باشد چو بر دل بی­تو چندین غم رواست

Since you hurt me, now it is gratifying if you cure me
If I die in your longing, you are allowed to mourn because mourning for someone’s death is acceptable

Who am I? a dew in your interminable ocean,
It is delightful if the odor of your ocean reaches a dew

It is admissible If you pass a pittance of joy to my spiritless soul
As the sorrow of being without you is admissible to my heart, too.