در ایران روز اول اُردیبهشت، بیست و یک آوریل، روزِ بزرگداشتِ سَعدی است. ایرانیان، سعدی را استاد سخن می نامَند، چرا که او یکی از نام آورترین شاعران فارسی زبان است. شیخ مُصلِح الدّین عَبدِالله مشهور به سعدی در سال 606 هِجری قَمَری به دنیا آمد. پدرِ سعدی از کارکنانِ دیوانِ شیراز بود. در آن زمان، حاکمان محلی بر سَرِ قُدرت با هم رِقابَت می کردند و حُکومتِ مَرکزی تواناییِ برقراریِ نَظم را نَداشت. به هَمین خاطر، کودکیِ سعدی در مُحیطی آشوبزَده سِپری شد. سعدی در نوجوانی پدر خود را از دست داد، و در سال 623 هِجری راهیِ بَغداد شد تا در مدرسه نِظامیه، از مراکز اَصلی و مشهورِ علمی در قَرنِ هفتم هجری، تَحصیل کند. سعدی در آنجا از استادانی مانندِ سُهرِوَردی، مشهور به شیخِ اِشراق، تاثیر زیادی گرفت

سعدی پس از پایان تَحصیل در نِظامیه، راهیِ سفری سی ساله شد و زندگی در سرزمین هایی مانند هند، شام، مصر، حبشه و شمال آفریقا را تجربه کرد. تجاربِ سعدی در این سفرها در دو اثر ارزشمند و بی مانند او یعنی گلستان و بوستان بازتاب یافته اند. سعدی در پایانِ میان سالی، در سال 655 به شیراز بازگشت، و در دربارِ حُکومتِ فارس، به خصوص سعدابن ابوبکر، موردِ حِمایت قرار گرفت. گفته می شود که لقب سعدی نیز از نام سعد گرفته شده است. آغازِ سفر سعدی از شیراز در سال 623 همزمان با حَمله مُغول به ایران و آشوب و نابودیِ مَراکزِ فَرهَنگی بود. اما بازگشتِ سعدی در سال 655 با دوره ای از آرامش و شکوفاییِ نسبی فارس هَمزمان بود

اِتّفاقاتِ سیاسی و اِجتماعیِ دورانِ زندگانیِ سعدی و سفرهایِ طولانی او دو عامل اساسی در شِکل دِهی به دیدگاه های او نسبت به انسان، جهان و زندگی هستند. به همین دلیل، سعدی از حکایت ها و شرحِ رُخدادهایِ تاریخی برای پَند و اَندَرزِ پادشاهان و مردم استفاده کرده است. او در آثارِ خود هَمواره بر ناپایداریِ دنیا، داشتن گُفتارِ نیک و دُرُستکاری تأکید کرده است

سعدی بعد از بازگَشت به شیراز دو شاهکارِ ادبِ فارسی یعنی بوستان و گلستان را نوشت. این دو کتاب مشهورترین آثار سعدی هستند. بوستان مَجموعه اشعار سعدی است. این کتاب در ده باب نوشته شده است و دَرونمایه اخلاقی و تربیتی دارد. دیگر کتابِ سعدی، گلستان، مجموعه ای از شِعر و نَثر است. در این کتاب، سعدی هنرِ خود در به کارگیریِ صَنایع ادبی را به خوبی نشان داده است. گلستان از متون پیشرو در زمینه نَثرِ موزون و نقطه اصلیِ فاصله گرفتن از نَثرِ پیچیده قَرنِ ششم است

زیبایی و خَلاقیت شعری سعدی و همچنین دیدگاهِ جامع او نسبت به اُمورِ مُختلفِ زندگی در این دو کتاب موجب شده تا زبانِ سعدی تا به امروز مورد توجه فارسی زبانان باشد و یکی از اَصلیترین منابعِ آموزش زبان فارسی به شمار آید. هر کس با هر سَطحی از دانش و آگاهی به زبان فارسی، می تواند شعر و نَثر سعدی را بِخواند. سعدی در سال 691، در اوج شُهرت و نیکنامی در شیراز دیده از جَهان فروبست. آرامگاه سعدی در شیراز تا به امروز همواره موردِ توجهِ دوستداران زبان و ادبیاتِ فارسی بوده است

شعرِ سعدی زیبا و ساده است. به همین دلیل، خوانندگان زیادی شعر سعدی را در آوازها و تَصنیف­هایشان استفاده می­کنند. در اینجا بخش کوتاهی از شعر سعدی با موضوع عشق را می خوانیم و با صدای شجریان این شعر را گوش می کنیم

In Iran, the first day of Ordibehešt, the 21^st of April, is the commemoration day of Sa’di (Saadi). Iranians call Sa’di “ostâd-e soxan”, The Master of Speech, since he is one of the most famous Persian poets. Šeix Muslih ol-Din, known as Sa’di, was born in 1210. His father was an employee in Iran’s government, called Diwan. At that time, local rulers were fighting over power and the central government was unable to control the country. As a result, Sa’di’s childhood passed in a turbulent environment. He missed his father when he was an adolescent. In 1226, he went to Baghdad to pursue his studies at the Nezâmiye(h) university, one of the main scientific centers of the 13^th century. Sa’di was inspired by scholars such as Sohrevardi, known as Šeyx ol-Ešrâq, the Master of Illumination.

After finishing his studies at the Nezâmiye(h) university, Sa’di set off on a journey that lasted 30 years. He experienced living in India, Levant, Egypt, Ethiopia, and Northern Africa. What he gained out of his adventures is reflected in his masterpieces, Bustân and Gulistân. Sa’di came back to Shiraz around 1260 and was supported by the Fars region governors, especially Sa’d ebne Aboubakr. It is said that Sa’di’s pen name is taken from Sa’d’s name. Sa’di’s journey started in 1226 when Mongols invaded Iran and destroyed many cultural centers. But his return in 1260 was at the time when the Fars region was experiencing calmness and cultural flourishing.

Social and political events and Sa’di’s long travels are two main factors that formed his worldview about humanity, existence, and life. Thus, Sa’di has used these tales and narrations to advise kings and people. In his works, Sa’di has always emphasized the instability of life, the value of integrity, and nice speech.

Sa’di wrote Bustan and Gulistan, two masterpieces of Persian Literature, after returning to Shiraz. These two books are Saadi’s most famous works. Bustan includes Saadi’s poems. This book is written in 10 parts and has ethical and educational themes. Saadi’s other book, Gulistan, is a collection of his poems and prose. In this book, Saadi demonstrates his talent and ability in using figures of speech in Persian. Gulistan was a pioneer in Persian rhythmic prose and a milestone in Persian Literature because Sa’di started to simplify the complicated prose writing of the 12^th century.

Sa’di’s creativity and his comprehensive viewpoint about different social and life affairs made his two books salient among Persian speakers and Persian learners. Bustan and Gulistan are among the main Persian teaching resources. Everyone who speaks and understands Persian can enjoy reading Sa’di’s poems and prose. Sa’adi’s shrine in Shiraz has been a place where inspires Persian literature lovers. Sa’di passed away in 1292, at the height of fame.

Saadi’s poems are simple and beautiful. So, many Persian-speaking singers use his poems as their lyrics.  Here, you can read a part of Saadi’s poem about love while listening to Shajarian’s song.

hošyâr = wary, wise
kasi = the one
bâyad = ought to
kaz = (short form of ke az) from
ešq = love
beparhizad = avoid

vin = (a poetic form of va in) and this
tab’ = human nature
keh) man dâram = which I have
bâ aql = with wisdom
nayâmizad = won’t incorporate

ân kas = the one
ke(h) deli dârad = who has a heart
ârâsteye(h) ma’ni = adorned with essence
gar = (short form of agar) if

har do jahân = both worlds (the world and hereafter)
bâšad = exists
dar pây-e yeki = for one person
rizad = will pour, cast

gar = (short form of agar) if
seyl-e eqâb = a flood of punishments
âyad = comes
šuride(h) = frenzy ^[1]
nayandišad = won’t care

[1] In Sufism, šuride(h) is a frenzy because s/he has seen the light of God, so s/he cannot live like a normal person.

var (short form of va agar) = and if
tir-e balâ = the arrows of catastrophes
bârad = rain, spatter
divâne(h) = the crazy ^[2]
naparhizad = won’t avoid

[2] divâne(h) in poetry is a person who got mad because of love

âxar na(h) manam tanhâ= I am not the only one
dar bâdiye(h)-ye = in the wilderness
sodâ = extreme passion of love
ešq-e = the love of

lab-e širinat = sweet lips
sad šur = hundreds of excitements, sensations
barangizad = provoke

tâ = from the moment
del = heart
be(h) to = to you
peyvastam = I adhere
del be(h) to peyvastam = I gave my heart to you
râh = way
hame(h) = everyone

dar bastam = closed the door
jâyi ke(h) = where
to = you
benšini = sit
bas fetne(h) = many temptation
barxizad = arise

A wise person is the one who should avoid love
But this nature that I have won’t be unified with wisdom

A person whose heart is adorned by essence
will bestow it to only one person, even if s/he has everything in this world and hereafter

If a flood of punishment comes, a šuride(h) won’t care about it
If the arrows of catastrophes come from everywhere, a divâne(h) won’t avoid it

I am not the only one who is trapped in the passionate love of you
Your sweet lips provoke love among hundreds

From the moment I gave my heart to you, I closed the doors to everyone else
Wherever you have a sit on, many temptations will arise

هُشیار کسی باید کَز عِشق بِپَرهیزد
وین طَبع که من دارم با عَقل نَیامیزد

آن کس که دلی دارد آراسته مَعنی
گَر هر دو جَهان باشد، در پای یکی ریزد

گر سِیلِ عِقاب آید شوریده نَیَندیشد
وَر تیرِ بلا بارَد، دیوانه نپرهیزد

آخر نه مَنَم تنها در بادیه سودا
عشقِ لَبِ شیرینت صد شور بَراَنگیزد

تا دل به تو پیوستم، راه همه دربستم
جایی که تو بنشینی بس فتنه که برخیزد