یَلدا چیست؟

(مُناسب برایِ فارسی آموزانِ سَطح C1)

در ایران، سیِ آذر، آخرین شبِ پاییز، به نامِ «شبِ یلدا» یا «شبِ چِلِّه» شِناخته می شود. این شب، بلندترین شبِ سال است و از فردایِ آن، یعنی روزِ اولِ زمستان، روزها کم کم طولانی تر می شوند. نامِ «چِلّه» از عَدَدِ چهل گرفته شده است. زَرتُشتیان، چهل روز اول زمستان، از یکِ دِی تا دهِ بَهمَن، روزِ جَشنِ سَده، را چِلِّه ی بزرگ می نامیدند و به همین دلیل به «شبِ یلدا»، «شبِ چلّه» هم می گویند. اما «یلدا» تاریخی بسیار کُهَن تر از پِیدایشِ دینِ زَرتُشتی و ریشه در آیین هایِ مِهرپَرَستی دارد.

What is Yaldâ?

(Farsi Level: C1)

The last night of autumn, December 21, the winter solstice and the longest night of the year, is known as “Yaldâ” or “čelle(h)” in Iran. The name “čelle(h)” is taken from the word “čehel,” which means forty in Farsi. The Zoroastrians call the first forty days of winter “čelle(h) bozorg” and the opening night “šab-e čelle(h).” But celebrating “Yalda” days back way before Zoroastrianism. It has its roots in Mithraism (sun worshiping) and its rituals.

«یلدا» به معنی زایِش است و این شب، نَمادِ زایش مِهر، و چیرگیِ روشنایی بر تاریکی است، چرا که پس از بلندترین شبِ سال هم روشنایی فرا می رسد. به همین دلیل، مردم از سَده ها پیش تا کنون این شب را جَشن گرفته اند و هنوز هم در ایران، تاجیکستان، آذربایجان، افغانستان و بَخش هایی از هند و پاکستان یلدا را گِرامی می دارند.

“Yaldâ” means birth. The night symbolizes the birth of “Mehr” or “Mithra,” the god of light and sun, and the victory of light over darkness. The philosophy behind the celebration is that no matter how long and dark a night is, the sun will finally rise and brighten the world. It is why people have been celebrating “Yaldâ” over centuries and continue to do so even today in Iran, Tajikistan, Afghanistan, some parts of Pakistan, and India.

شاید هَمین فَلسَفه ی زایِش و اُمیدواری به پیروزیِ روشَنایی بر تاریکی و شِکَستِ ناپاکی در بَرابَرِ دُرُستی باشد که یَلدا را پس از هزاران سال و باوجودِ تَهاجُمِ اقوامِ و ادیانِ گوناگون به ایران در اَعصارِ مُختلف زِنده نگاه داشته است.

Perhaps because Yaldâ represents a philosophy of rebirth, hope and victory of light and justice over darkness it still inspires people of Iran to these days. The survival of Yaldâ is even more impressive considering the history of Iran with its multiple invasions and arrival of other religions.

آیین های یَلدا

شبِ چلّه، زمانِ مناسِبی برای شَب نشینی با دوستان و آشنایان است. در این شب، مردم نَزدِ بزرگانِ خانواده می روند و تا زمانِ زایش مهر، یَعنی بَرآمدنِ آفتاب، بیدار می مانند. این زمان، بهترین فُرصت برای صُحبت کردن از گُذَشته، نَقلِ داستان هایِ شاهنامه و اَفسانه هایِ قَدیمی و خواندنِ شِعر است.

در سالیانِ دور، این شب با اَفروختنِ آتش که نَمادی از سِتیز با تاریکی بود جَشن گرفته می شد. اما در طولِ سال ها، آدابِ نویی به بُزرگداشتِ یلدا اِضافه شده است. یکی از این آداب، فال گرفتن با دیوانِ حافظ است. برای این کار، هر کسی که نیَّت یا پُرسِشی در ذِهن دارد، دیوانِ شعرِ حافِظ را می گُشاید و شِعری که در آن صَفحه نوشته شده است، پاسُخِ حافِظ به آن خواسته تَعبیر می شود. این کار نه برای پیشگوییِ آینده، بلکه بیشتر برایِ خواندنِ شعر و لِذَت بُردن از ادبیاتِ فارسی اَنجام می شود.

Yaldâ Rituals

“Yaldâ” is the time to be spent with your loved ones, uniting families in a similar way as Christmas in some other parts of the world. On this night, Iranians spend time with their parents and grandparents and stay awake till sunrise, the birth of “Mehr,” telling stories and memories and reading Shahnameh and other poems.

In ancient times, “Yaldâ” was celebrated by setting fire to fight against the darkness. In more recent times, more rituals were added to the celebration. One of these recent traditions is “fâl gereftan.” This poetic ritual can be likened to a fortune-telling exercise. The completed works of one of Iran’s most beloved poets, Hafiz, plays a key role in this ritual. By asking a question, the book is opened at a random page, and the selected poem reveals the answer to your question. Besides trying to get a glimpse of the future, this ritual is mainly an excuse for Iranians to read and enjoy beautiful Persian poetry.

خوراکی های شَبِ یَلدا

یکی از بَخش هایِ ویژه ی هر جَشنی، خوراکی های مَخصوصِ آن است. در یَلدا، میوه و تَنَقُلات نقشِ اصلی را به عُهده دارند. مهمترین میوه هایِ شب یلدا، هِندِوانه و انار هستند. شاید از شنیدنِ اینکه ایرانی ها، اولین روزِ زمستان را با خوردنِ هِندِوانه آغاز می کنند تَعَجُب کنید، اما در گُذشته این میوه را از تابستان برای شبِ یلدا نگه می داشتند، چون باور داشتند که خوردنِ آن در هوایِ سَرد می تواند جُلویِ سَرماخوردگی را تا آخرِ زِمستان بگیرد. اَنار،  نَمادِ باروَری، زایایی و حاصِلخیزی، دیگر میوه ی اَصلیِ این شب است. در کنارِ این ها، معمولاً لَبو، باقالیِ پُخته، اَنواعِ آجیل و شیرینی هم برای این شب تَهیه می شود.

What to eat on Yaldâ?

What makes a great party is great food. Also, on Yaldâ, fruits and special appetizers play central roles. The most important fruits of the night are watermelon and pomegranate. You may be surprised to hear that Iranians eat watermelon on the first day of winter. But in the old days, people used to store this summer fruit for Yaldâ, believing that eating watermelon in cold weather could prevent catching a cold. Pomegranates symbolize productivity and fertility. Besides this, most Iranians prepare beetroot, cooked beans, nuts, and sweets for the night.

یَلدا دَر اَدبیاتِ فارسی

در اَدَبیاتِ فارسی، یَلدا به عنوانِ تَشبیه و اِستِعاره به شِکل هایِ مُختلف استفاده شده است. بسیاری از شاعرانِ پارسی گو، بُلندی و سیاهی زُلفِ یار را به سیاهی و بُلندی شبِ یلدا تَشبیه کرده اند. بَعضی دیگر، اِنتظار برای دیدنِ رویِ چون خورشیدِ مَعشوق را با اِنتظارِ به پایان رسیدنِ شبِ یلدا مُقایسه کرده اند. اما مهمترین کاربُردِ یلدا در شعرِ فارسی، تَشبیهِ تاریکی و ظِلم به شب یلدا و پایانپذیر بودنِ آن با تابِشِ اَولین اَشَعه های آفتاب است.

خواندنِ حافِظ یکی از لِذَت های شبِ یلدا است. برای همین، ما هم در اینجا چند بِیت از حافِظ را که با اِشاره به شبِ یلدا سروده شده است، با هم می خوانیم.

Yaldâ in Persian Literature

Persian poets have frequently used Yaldâ in Literature. For many Persian poets, the long black hair of their beloved resembles Yaldâ, while other poets have compared the waiting to meet their beloved to the waiting for the sunrise after Yaldâ, a long but promising wait. However, the main metaphor of Yaldâ in Persian literature is the victory of light over darkness. Even the deepest darkness and despair will eventually end when the sun rises.

As you wanted to experience the magic of Yaldâ, we picked a few lines of Hafiz poems to read with you.